مشاوره روانشناسي روابط اجتماعي

اختلال استرس پس از سانحه (Posttraumatic Stress Disorder)، يا همان PTSD، پاسخ­هاي توأم استرس مواجه حوادث دناك و تهديد كننده زندگي ميشد. توضيح حوادث ناخوشايند و زمينه­ ساز اختلال استرس پس از سانحه تفاوت­ هايي بين افراد ديده مي­شود؛ بعرتي رويدادهايي كه براي شخصي ناگوار و منفي تعبير مي­شوند، ممكن است براي شخص ديگري خنثي و قابل تحمل ­تر نظر گرفته شوند. به­ طور كلي اتفاقات تروماتيك را به بلاياي طبيعي(زلزله، سيل،آتش­سوزي، طوفان و…) و حوادث غيرطبيعي(تجاوزجنسي، ورشكستگي مالي و…)، تقسيم مي­شوند. آنچه اين حوادث از آن جهت كه براي بقا و سلامتي فرد، اعضاي خانواده و بستگان نزديك، خطري جدي و تهديدآميز محسوب مي­شوند هم مشترك هستند و از طرفي به اين نتيجه مي­رسند تروما فاجعه­اي است كه يد ازآن­ها اجتناب كرد و تمامي خاطرات مرتبط آن­ دفن و به فراموشي سپرده شوند.

بر اساس تحقيقات محققين و متخصصين فعال حوزه مشاوره خانواده ، ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه  هر دوره سني ممكن است روي دهد، منتهي بين افراد مبتلا به اختلال استرس ­پس ­از ­سانحه  از نظر زمان بروز علائم و شدت مشكل تفاوت­هاي فاحشي وجود دارد. از جمله عوامل آشكاركننده فوري نشانه­ هاي PTSD، مي­توان به فقدان مهارت هاي زندگي و سابقه ابتلا به اختلال شخصيت روانپزشكي افراد مي­توان اشاره كرد. برخي افراد بلافاصله پس از تجربه حادثه ناخوشايند تغييراتي را فكر و رفرشان بروز مي­دهند، اين حالي است كه افرادي تجربه مشابه ممكن است زماني طولاني بروز نشانه ­ها سپري شود. ادامه مقاله، انواع علائم اختلالPTSD را به تفصيل شرح داده ­ايم. اينكه چه افرادي معرض ابتلا به اختلال PTSD قرار دارند، از ديدگاه­هاي مختلفي بررسي شده اند، كه ما آن­ها را ۲ عامل كلي آورده ايم.

عوامل ايجاد اختلال استرس پس از سانحه

عوامل اختلال استرس پس از سانحه بسيار پيچيده و متنوع است اينجا سعي كرديم به برخي از آنها اشاره كنيم:

• عوامل رفري: رويكرد رفرگرايي كيد بر اصول يادگيري، مشكل افراد مبتلا به اختلال PTSDرا توجيه مي­كند. طبق مفروضات اين نظريه، فرد پس از تجربه مستقيم رويداد ناگوار، به يك رابطه علت و معلولي ساختگي و جعلي بين محرك­هاي وني و بيروني ايجاد كننده حادثه اقدام مي كند. منظور ما از محرك­هاي وني؛ يعني: افكار، خاطرات مرتبط تروماست. پيشايندهاي بيروني هم به تمامي عوامل محيطي گير توليد حادثه بد، مانند: صدا، بو و تصاويرتداعي كننده اتفاق بد اشاره دارد. بنابراين هرگاه يكي از محرك­هاي لا ظاهر شود، بلافاصله خاطره و تصوير رويداد ناراحت­كننده فرد بروز مي­كند و فرد را ملتهب و مضطرب مي­سازد، كه فرد را جست و جوي راهي جهت كاهش تنش و پريشاني ناشي از يادآوري رويداد آسيب زا وادار مي­كند. فرار و اجتناب، سريع ترين راهكارهايي هستند كه هم چون ناجي و فرياسي به فرياد فرد مي­رسند. عليرغم تسكين موقتي راه­حل هاي فوق، بلند مدت نتيجه­اي جز غرق شدن بيشتر مشكلات، تداوم اضطراب و ناراحتي و عدم يادگيري اينكه ورهاي­ او به اندازه­اي كه تصور مي­كند فاجعه نبوده است.

• عوامل شناختي:

  اختلال PTSD، تحريف و تغيير ورهاي بنيادين از مشكلات اساسي است كه براي فرد ايجاد مي­شود. به نحوي كه فرد دنيايي از افكار منفي چون: “من نمي­توانم اين شرايط مقابله كنم”، “اين بدترين چيزي بود كه تمام عمرم تجربه خواهم كرد”، “دنيا قابل اعتماد نيست، و برخلاف تصورم پر از خطراتي است كه هر لحظه ممكن است من و خانواده­ام را از پاي بياورند”، مواجه مي­شود. علت ايجاد افكار غير منطقي تعبير و تفسيري است كه فرد نسبت به حادثه ناگوار پيدا مي كند. مادامي كه فرد رويداد را ناخوشايند و فاجعه مي پندارد، افكار منفي و ناتوان كننده وجود خواهند داشت كه مانع از كسب بينش فرد نسبت به واقعيت حادثه و توانايي­هاي مقابله­اي سازگار مي­شود.

علائم اختلال استرس پس از سانحه

علائم اختلال استرس پس از سانحه، طبق آخرين نسخه راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني(dsm-5)، بدين صورت بيان شده است:

• بروز حادثه آسيب زا براي خود فرد يا تجربه غير مستقيم آن از طريق ايجاد تروما براي اعضاي خانواده و اطرافيان نزديك، اولين و مهم ترين علائماختلال استرس پس از سانحه زمينه تشخيص و مان اختلال است.
• رويدادهاي ناگوار يد ماهيت تهديدكننده­اي و مرگري براي سلامتي و بقا داشته شد.
• بروز واكنش­هاي بدني، شناختي، هيجاني ناخوشايند(خشم، بيقراري،گوش به زنگي افراطي، مشكل تمركز) زمان تجربه مجدد حادثه ناگوار.
• متوسل شدن به راهكارهاي غيرسازگار(اجتناب و فرار از موقعيت­ها و پيشايندهاي ايجاد كننده خاطرات مربوط به اتفاق ناخوشايند)، از اختلال استرس پس از سانحه مي­شد.

تعريف اختلال استرس پس از سانحه

تعريف اختلال استرس پس از سانحه، واكنش افراطي و غير معمول فرد به حوادث آسيب زا و خطرناك بيان شده است.

ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه

ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه به عوامل و فاكتورهاي خطرناكي اشاره دارد كه فرد را مواجه حوادث ناخوشايند و آسيب زا، ناتوان و شكننده ر مي­آورد. ويژگي هاي افراد معرض خطر ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه ۲ گروه فردي و محيطي طبقه بندي ميشوند.

بعد فردي: ويژگي­هاي شخصيتي چون ترسو و خجالتي بودن، فقدان اعتمادبه ­نفس، عزت­نفس مخدوش و ضعيف، هوش پائين، سن كم، مجرد بودن مطرح مي­شد. شيوه فرزندپروري نامناسب والدين، سبك دلبستگي ناايمن(ريشه روابط اوليه كودك ما دارد)، سابقه بيماري­هاي جسمي و رواني بين اعضاي خانواده، ترك تحصيل و افت تحصيلي، بيكاري و سوء مصرف مواد از جمله عوامل محيطي خطرساز حائز اهميت مي­شد. جنسيت، فاكتور مهم ديگري است كه تحقيقات از نسبت ۲ به ۱ زنان به مردان ميزان ابتلا بهاختلال استرس پس از سانحه خبر مي­دهند.

نشانه­ هاي اختلال استرس پس از سانحه

نشانه ­هاي اختلال استرس پس از سانحه چهار سطح فيزيولوژيكي، هيجاني، رفري و شناختي عنوان مي­شود. هر يك  از زمينه­هاي فوق فرد دستخوش تغييراتي مي­شود. اين بخش به اختصار به توضيح نشانه­ هاي اختلال استرس پس از سانحه مي­پردازيم.

• فيزيولوژيك: مشكلات گوارشي، خشكي دهان و تعريق، لرزش، تپش قلب، سرد و سرگيجه، بيخوابي.
• هيجاني: خشم، بيقراري، گوش به زنگي مفرط.
• شناختي: توليد افكار منفي حول رويداد تروما و توانايي­هاي خود، نگرش منفي به دنيا، مشكل تمركز.
• رفري: اجتناب از خاطرات و فعاليت­هاي تداعي كننده حادثه ناگوار، روي برگرداني از عوامل تداعي­ كننده تروما.

مشكلات اختلال استرس پس از سانحه

مشكلات اختلال استرس پس از سانحه، طيفي از بيماري­هاي جسماني، روانپزشكي، افت عملكردهاي شغلي، تحصيلي، روابط بين فردي را بر مي­گيرد. افسردگي، اختلالات اضطرابي به ويژه اختلال اضطراب فراگير، فوبيا، اضطراب اجتماعي، ناتواني عملكرد جنسي، سوءمصرف­مواد و الكلسيم، افت تحصيلي، بيخوابي از مشكلات اختلال استرس پس از سانحه بعد رواني و اجتماعي مي­شد.

مان اختلال استرس­ پس ­از­سانحه

مان اختلال استرس پس از سانحه، توجه به اهميت اختلال PTSD، طيفي از انواع مان­ها نظر گرفته مي­شود. از مان­هاي شناختي- رفري گرفته مداخلات دارويي و روان­ ماني­هاي حمايتي و بينش گرا.

كمك و مان افراد مبتلا به ااختلال استرس پس از سانحه، تشخيص به موقع و زودهنگام مشكل و مداواي سريع و موثر نكته مهمي است. مركز مشاوره و روانشناسي آويژه جمعي از روانشناسان و مشاورين متخصص و حرفه­اي آماده همكاري و ارائه خدمات لازم و كاربردي به شما مي­شد.

اين بخش به توضيح رويكردهاي ماني مهم و كاربردي اختلال PTSD مي­پردازيم.

• مان شناختي- رفري: كيد اين رويكرد بر اصلاح و تغيير ورهاي ناكارآمد و غير منطقي است كه خصوص تروما فرد شكل گرفته است. تكنيك گرا و مشاركتي بودن اين روش ماني از نقاط قوت آن محسوب مي­شود. مانگر جلسات مان پا به پاي بيمار تجربه مجدد حادثه و شناسايي افكار منفي مربوطه پيش مي­رود، سپس چالش و زير سوال بردن افكار ناسازگار، بيمار را  اصلاح و جايگزيني افكار مثبت خود همراه مي­كند.

• حساسيت زدايي منظم حركات چشم:

  مانگر آموزش مراجعه به حركات سريع چشم به چپ و راست او را تشويق مي­كند خاطراتي كوه  از تروما را ذهن خود تصور كند و آن­ها را حضور مانگر مجدد تجربه نمايد. اين تكنيك، از ميزان ر هيجاني تجربيات ابتدايي كاسته مي­شود و بيمار مي­تواند برخورد منطقي­تري داشته شد.

• آرام سازي عضلاني پيشرونده(ريلكسيشن): اين فن مشهور و مناسب، افرادي كه گير تنش و اضطراب هستند ياد مي­گيرند كه چطور شرايط اضطراري و پر از تنش خود را آرام كنند.
• حساسيت زدايي منظم: تكنيك بسيار كاربردي مشكلات اضطرابي و فوبياهاست. اولين قدم اين روش، تهيه سلسله مراتبي از مراحل اضطراب و اولويت بندي آن­ها بر اساس ميزان اضطراب توليد كننده بيمارمي­شد؛ سپس بيمار و مانگر از پايينترين سطح ليست شروع به رويارويي و مواجه تيجي موقعيت مولد اضطراب مي­كند، اين كار جايي ادامه مي­يابد كه مراجعه تمام موارد ليست را حضور مانگر و هم چنين خارج از مان به طور مستقل تمرين و اضطراب زدايي كند.
• خودگويي ­هاي مثبت عليه استرس: به بيمارياد داده مي­شود مواقع اضطرابي استفاده از كلام و جملات مثبت هم چون: “آرام ش”، “تو مي­تواني”، خود را آرام نمايد. اين تكنيك علاوه بر كاهش تنش، به ارتقاي حس مثبت فرد به خود و توانمندي­هايش نيز كمك مي­شود.

هدف مركز مشاوره و روانشناسي آويژه از ارائه اطلاعات لازم زمينه مشكلات رواني، افزايش آگاهي شماست توسعه دانش خود، جهت ارتقا و بهبود كيفيت زندگي خود، گامي مهم برداريد. لطفا براي كسب اطلاعات بيشتر ساير مقالات متخصصان مركز مشاوره آويژه را مطالعه نماييد .

اين راس مركز  خدمات متنوعي را زمينه مشاوره اختلال استرس به شما هم ميهنان عزيز ارائه ميدهد.

زينب رضائي——– روانشناسي ليني

منبع:  Post-traumatic stress disorder (PTSD) – Causes